စုဖုရားလတ္

ျမန္မာျပည္၏ ေနာက္ဆံုးမိဖုရားစုဖုရားလတ္(အလယ္)

စုဖုရားလတ္သည္ ျမန္မာျပည္ ပေဒသရာဇ္ သက္ဦးဆံပိုင္စနစ္၏ ေနာက္ဆံုးဘုရင္(သီေပါမင္း)၏ မိဖုရားျဖစ္သကဲ့သို႕ ကုန္းေဘာင္ေခတ္၏ ေနာက္ဆံုး မေဟသီပင္ျဖစ္သည္။ စုဖုရားလတ္အား ျမေတာင္ၿမိဳ႕ကို စားရ၍ ျမေတာင္မင္းသမီးဟုလည္း ေခၚၾကသည္။

မင္းတုန္းမင္းႏွင့္ အလယ္နန္းစံမိဖုရားျဖစ္ေသာ ဆင္ျဖဴမ႐ွင္မွ စုဖုရားလတ္အား သကၠရာဇ္၁၂၂၁-ခု၊ နတ္ေတာ္လျပည့္ေက်ာ္(၄)ရက္၊ အဂၤါေန႔ (ေအဒီ-၁၈၅၉)တြင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူသည္။ ဆင္ျဖဴမ႐ွင္တြင္ သမီးသံုးေယာက္႐ိွရာ အႀကီးဆံုးမွာ မိုင္းေနာင္ စုဖုရားႀကီး၊ အလတ္မွာ ျမေတာင္ စုဖုရားလတ္ႏွင့္ သမီးအငယ္မွာ ရမည္းသင္း စုဖုရားေလးတို႕ ျဖစ္ၾကသည္။ ျမနန္းစံေက်ာ္ ေရႊနန္းေတာ္ နန္းသိမ္းၿပီးခ်င္း ပထမဆံုးေမြးဖြားေသာ သမီးေတာ္ျဖစ္သည္။ ပထမ ဒီပဲရင္းၿမိဳ႔၊ မန္လည္ၿမိဳ႔မ်ားကို စားခဲ့ရသည္။ ျမေတာင္ၿမိဳ႕စား မင္းသမီးအျဖစ္ႏွင့္ သီရိပဘာ ရတနာေဒ၀ီ ဘြဲ႔ရသည္။

သက္ေတာ္(၁၉)ႏွစ္အထိ ရတနာပံုနန္းတြင္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး၏ သမီးေတာ္မ်ားတြင္ ထိပ္ဆံုးေနရာရခဲ့သည္။ အသက္(၁၉)ႏွစ္တြင္ ထီးနန္းစံရၿပီး နန္းမေတာ္အရွင္ မိဘုရားေခါင္ႀကီး အျဖစ္ႏွင့္ (၇)ႏွစ္ပတ္လံုး အတိုင္းအစမရွိေသာ အာဏာျဖင့္ စံစားခဲ့ရသည္။ နန္းက်ၿပီး သက္ေတာ္(၂၆)ႏွစ္မွ နတ္ရြာစံသည့္ သက္ေတာ္(၆၆)ႏွစ္၊ ႏွစ္ေပါင္း(၄၀)တိတိ အထိ စိတ္၏ဆင္းရဲျခင္း၊ ကိုယ္၏ဆင္းရဲျခင္းႏွင့္ ေနသြားရသည္။ [1]

နန္းတြင္း အ႐ႈပ္ေတာ္ပံုမ်ားေၾကာင့္ မင္းတုန္းမင္းသည္ မိမိ၏ သားေတာ္မ်ားအား အိမ္ေ႐ွ႕စံမတင္ဘဲ တိုင္းျပည္ေရးရာတြင္ မိမိႏွင့္အတူ တက္ၾကြစြာ ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ေသာ ညီေတာ္ ကေနာင္မင္းသားအား အိမ္ေ႐ွ႕စံမင္းသားအရာ ေပးအပ္ေလသည္။ ဥာဏ္ရည္စြမ္းပကားျမင့္မားမႈ႐ိွေသာ ကေနာင္မင္းသားအား နန္းတြင္း အမတ္မ်ားႏွင့္ မွဴးမတ္အခ်ိဳ႕မွာ ေက်နပ္မႈ မ႐ိွၾကေပ။

ဆင္ျဖဴမ႐ွင္မိဖုရားသည္ မိမိသားသမီးမ်ားေကာင္းစားေရးႏွင့္ နန္းတြင္းတြင္ လိုသလိုျခယ္လွယ္ႏိုင္ရန္ ၀န္ႀကီး မွဴးမတ္၊ မင္းသားအခ်ိဳ႕တို႕ စည္း႐ံုးသိမ္းသြင္းကာ မင္းတုန္းမင္း၏ သားေတာ္တစ္ပါးျဖစ္ေသာ၊ စာေပက်မ္းဂန္၌သာ ေပ်ာ္ေမြ႕တတ္ေသာ ဘုန္းႀကီးလူထြက္ သီေပါမင္းသားအား သမီးႀကီး စုဖုရားႀကီးႏွင့္ လက္ဆက္ရန္ စီမံသည္။ သို႕ေသာ္ ထက္ျမက္ေသာ စုဖုရားလတ္သည္ မိဖုရားေခါင္ႀကီးေနရာကုိ သီရိပဘာ ရတနာေဒ၀ီဘြဲ႕ျဖင့္ အရယူခဲ့သည္။ ဆင္ျဖဴမ႐ွင္မိဖုရားႏွင့္ စုဖုရားလတ္တို႕ေၾကာင့္ သီေပါမင္းသား ဘုရင္ျဖစ္လာၿပီး စုဖုရားညီအစ္မ(၃)ေယာက္လံုး မိဖုရားအျဖစ္ လက္ခံခဲ့ရသည္။ စုဖုရားလတ္သည္ သီေပါဘုရင္ႏွင့္ ေမတၱာမွ်ခဲ့ေသာ အရပ္သူ ဒိုင္းခင္ခင္အား အဓမၼနည္းျဖင့္ ျဖတ္ေတာက္ကြယ္ေပ်ာက္ ေစခဲ့သည္။

၁၈၈၅ ခုႏွစ္တြင္ ၿဗိတိသွ်တို႕သည္ စစ္ျပဳရင္ဆိုင္တိုက္ခိုက္ရျခင္း မရိွဘဲ သီေပါမင္းႏွင့္ စုဖုရားလတ္တို႕အား နန္းခ်လ်က္ ျမန္မာျပည္တစ္ျပည္လံုးကို သိမ္းပိုက္လိုက္သည္။ သီေပါမင္းမွာ (၇)ႏွစ္ ထိီးနန္းစည္းစိမ္ ခံစားၿပီးေနာက္ ျမန္မာျပည္အား အဂၤလိပ္လက္ေအာက္သို႕ ေပးခဲ့ရသည္။ ထိုႏွစ္ ႏို၀င္ဘာလတြင္ ဗီ႐ိုလွည္းအသီးသီးျဖင့္ ဘုရင္၊မိဖုရား မိသားစုႏွင့္ အသိုင္းအ၀ိုင္းတို႕ကို တင္ေဆာင္ကာ မႏၱေလး ေဂါ၀ိန္ဆိပ္မွ သူရိယသေဘၤာျဖင့္ အိႏၵိယျပည္႐ိွ မဒရပ္ၿမိဳ႕သို႕ေခၚေဆာင္ကာ ရတနာဂီရိၿမိဳ႕တြင္ အက်ယ္ခ်ဳပ္ျဖင့္ ထား႐ိွခဲ့သည္။ သီေပါမင္းႏွင့္ စုဖုရားလတ္တို႕မွာ မႏၱေလးၿမိဳ႕တြင္ ေဆာက္လုပ္လ်က္႐ိွေသာ ျမေတာင္ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းတိုက္ကုိပင္ ေရစက္ခ်ခြင့္ ရမသြားၾကေပ။

၁၈၈၆ ဧၿပီလ၊ မဒရပ္ၿမိဳ႕တြင္ စုဖုရားလတ္သည္ သမီးငယ္တစ္ပါးကို ထပ္ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ထို႕ေနာက္ ရတနာဂီရိတြင္ သားငယ္တစ္ပါးကို ထပ္ဖြားျမင္ရာ ငယ္စဥ္ကတည္းက ေသဆံုးခဲ့သည္။ သမီးေတာ္ႀကီး အ႐ွင္ထိပ္စုျမတ္ဖုရားႀကီးက အိႏၵိယလူမ်ိဳး တံခါးမွဴးျဖစ္သူႏွင့္ အေၾကာင္းပါၿပီး တုတုဆိုသူ ဘိုင္ဆပ္သမီးေလးကို ဖြားျမင္သည္။ ၁၉၁၂ တြင္ စုဖုရားေလး ကြယ္လြန္ခဲ့ၿပီး ၁၉၁၆တြင္ ဒုတိယမင္းသမီး အ႐ွင္ထိပ္စု ျမတ္ဖုရားလတ္က သီေပါဘုရင္၏ အမႈထမ္းတစ္ဦးျဖစ္သူ ျမန္မာလူမ်ိဳး ခင္ေမာင္လတ္ႏွင့္ အိမ္ေထာင္ျပဳခဲ့သည္။

တိုင္းတစ္ပါး၌ သီေပါဘုရင္သည္ (၃၁)ႏွစ္ေနထိုင္ခဲ့ၿပီး အသက္(၅၈)ႏွစ္ ၁၉၁၆ ဒီဇင္ဘာတြင္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါျဖင့္ နတ္႐ြာစံခဲ့သည္။ စုဖုရားလတ္မွာ ျမန္မာျပည္သုိ႔ ျပန္လာခြင့္ရခဲ့ၿပီး သာမန္အရပ္သူဘ၀ျဖင့္ ေနထိုင္သြားကာ ၁၉၂၅၊ ဒီဇင္ဘာတြင္ ႐ိုးစင္းစြာ ဇာတ္သိမ္းခဲ့သည္။

စုဖုရားလတ္ ကြယ္လြန္ေသာအခါ အမ်ိဳးအေဆြမ်ားက မိဖုရား ေမြးဖြာႀကီးျပင္းရာ မႏၱေလးၿမိဳ႕သို႕ ယူေဆာင္သၿဂိဳဟ္ခြင့္ေတာင္းရာ အဂၤလိပ္တို႕က ခြင့္မျပဳခဲ့ေပ။ ယခုအခါ စုဖုရားလတ္၏ သခ်ိၤဳင္းကို ေ႐ႊတိဂံု ဘုရားေတာင္ဘက္႐ိွ ကန္ေတာ္မင္ပန္းၿခံထဲတြင္ ေတြ႕ျမင္ႏိုင္ပါသည္။

ကုန္းေဘာင္ေခတ္ကာလတြင္ အဘြားျဖစ္သူ နန္းမေတာ္မယ္ႏု၊ သမီး ဆင္ျဖဴမ႐ွင္ႏွင့္ ေျမးေတာ္စပ္သူ စုဖုရားလတ္တို႕မွာ ထက္ျမက္ေသာ မေဟသီ၊ ေဒ၀ီ၊ ဧကရီမ်ား ျဖစ္ခဲ့ၾကသည္။ တိုင္းျပည္ေရး မၿငိမ္သက္ျဖစ္ေနခ်ိန္တြင္ လူလားေျမာက္ခဲ့ၾက သူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။

ျပန္ၾကည့္လွ်င္ စုဖုရားလတ္သည္ သီေပါဘုရင္၏ မိဖုရားေခါင္ျဖစ္လာခ်ိန္တြင္ နန္းတြင္းေရးရာႏွင့္ ျပည္တြင္းျပည္ပ ကိစၥမ်ားစြာတို႕ကုိ ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ရန္ အေတြ႕အႀကံဳ အလြန္ႏုနယ္ခ်ိန္ျဖစ္သည္။ မိမိ အက်ိဳးစီးပြားကုိသာ ျမင္ၿပီး ပတ္၀န္းက်င္မွ ေျမွာက္ထိုး ေသြးထိုးျခင္းကုိ အလြယ္တကူယံုၾကည္ေသာ သတိ မ႐ိွသူလည္း ျဖစ္ခဲ့သည္။ ပညာ႐ိွ လူၾကီးသူမအျပင္ မိခင္၏ စကားကုိပါ မနာယူခဲ့ပါ။ ဘုရင့္မေဟသီဂုဏ္ျဖင့္ နန္းဓေလ့စည္းကမ္းမ်ားကို ခ်ိဳးေဖာက္ၿပီး၊ အလိုရမၼက္ႀကီးကာ ေက်းဇူးမသိတတ္ေသာ စုဖုရားလတ္သည္ ကမၻာ့သမိုင္းႏွင့္ယွဥ္လာရေသာအခါ လက္ညိႈးထိုးရာ ေ႐ႊမျဖစ္လာရံုသာမက မိမိႏွင့္ ၾကင္ရာေတာ္ သီေပါမင္း အပါအ၀င္ တိုင္းျပည္တစ္ခုလံုးကို နယ္ခ်ဲ႕လက္သို႕ ပံုအပ္ခဲ့ရသည္။

စုဖုရားလတ္သည္ ျမန္မာျပည္၏ ရာဇ၀င္ သမိုင္းေၾကာင္းတြင္ သူမ၏ အတၱ၊ မာန တို႕ေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္အား နယ္ခ်ဲ႕လက္သုိ႕က်ေရာက္ေစခဲ့သူအျဖစ္ ေမာ္ကြန္းေရးထိုးျခင္း ခံခဲ့ရသူပင္ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာျပည္၏ ေနာက္ဆံုးမိဖုရားျဖစ္သူ၏ သမိုင္းေၾကာင္းမွာ အလြန္းဆိုး႐ြားစြာ ေတြ႕ျမင္ရေပသည္။

 အေနာက္တိုင္းမွ မွတ္တမ္း

စုဖုရားလတ္သည္ နန္းတြင္း႐ိွ မိမိႏွင့္ပုလဲနံပသင့္ေသာ အမႈထမ္း၊ အရာထမ္းမ်ား အပါအ၀င္ ဇာတ္သဘင္၊ မင္းသမီး မင္းသားတို႕ကုိ ေငြေၾကးဆုလာဘ္မ်ား မ်ားျပားစြာဆုခ်ေလ့႐ိွေၾကာင္းကို အေနာက္တိုင္း သုေတသီမ်ားက ယခုလို မွတ္တမ္းတင္ထားသည္ကို ေတြ႕႐ိွရသည္။

    She has given great quantities of presents to people she liked and one of her amusements on stage occasions or fete days was to sit on the dias, with a great pile of money before her, and to call people up to take as much as they could carry in their two hands. (The Pagoda War,Pg.65)

တစ္လင္တစ္မယားစနစ္ကို ဦးစြာတည္ေထာင္ခဲ့သူအမ်ိဳးသမီးမွာ စုဖုရားလတ္ပင္ျဖစ္သည္။ သူမသည္ လင္ေယာက်္ားေဖာက္ျပန္ေသာ အမႈမ်ိဳးမ်ားတြင္ ျပင္းထန္စြာအေရးယူေလ့႐ိွသူပင္ျဖစ္သည္။မိခင္ ဆင္ျဖဴမ႐ွင္ ႏွင့္ နန္းတြင္းမွဴးမတ္ပညာ႐ိွတို႕ကုိ အာခံကာ နန္းတြင္လူမိုက္မ်ားအားကိုးျဖင့္ ငါတေကာ ေကာျခင္း၊ ၁၈၇၉ ေဖေဖာ္၀ါရီလတြင္ ေသြးေခ်ာင္းစီးေသာ နန္းတြင္းလုပ္ႀကံမႈႀကီးအေရးအခင္းတြင္ အသက္ေပါင္းမ်ားစြာ ေပးခဲ့ရျခင္း၊ တကယ္ နားမလည္ဘဲ ႏိုင္ငံျခားသံတမန္ကိစၥမ်ားတြင္ ၀င္ေရာက္ျခယ္လွယ္ျခင္း၊ အသံုးအစြဲ ႀကီးမားျခင္းတို႕ေၾကာင့္ တိုင္းျပည္သည္ ေ႐ႊေက်ာင္းေျပာင္ေျပာင္ ၀မ္းေခါင္ေခါင္အျဖစ္သို႕ ေရာက္ခဲ့ရသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ျပည္သူမ်ား ဆင္းရဲ ႏြမ္းပါးကာ သူခိုး ဓါးျမမ်ား ထၾကြေသာင္းက်န္း၍ တိုင္းျပည္သည္ မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တို႕ကလည္း ရ႐ိွၿပီးေသာ နယ္ေျမထက္ ပိုၿပီးလိုခ်င္ကာ ျပင္သစ္ထက္ လက္ဦးမႈ ရယူလိုေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။ တစ္ဖက္တြင္လည္း စုဖုရားလတ္တို႕မွာ ပေဒသရာဇ္စနစ္၏ အရသာကို မက္ေမာ ေနၿပီျဖစ္ၿပီး၊ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနမ်ားကုိ တတ္ကၽြမ္း နားလည္မႈမ႐ိွေသာ သူမ ၊ ဘာကုိမွ ျပင္ဆင္မႈ မရိွခဲ့ေပ။ ႏြားေျခရာခြက္မွ ဖားသူငယ္ ပင္လယ္ကုိ မျမင္ဖူးသကဲ့သို႕ ျဖစ္ခ်င္ရာျဖစ္ မင္းမိန္႕အာဏာ အသံုးျပဳကာ ဇြတ္အတင္း ဆက္လက္ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။